SATRANCIN KURALLARI-2

Satranç tahtası ve taşların konumu:
1- Satranç tahtası 8x8’lik 64 kareden oluşan bir kare düzeneğinde oynanır. Bunlardan 32 tanesi siyah, 32 tanesi beyazdır. Bu karelerden sol en alt köşe daima siyah renkte olacak şekilde tahta hazırlanır.
2- Sol taraftan başlayarak 8 adet dikey sütuna sırasıyla a-b-c-d-e-f-g-h harfleri yerleştirilir. (harflerin önemine gelince resmi turnuvalarda rotasyon tutmak zorunludur. Analiz yaparken ileride hatalarınızı veya iyi hamlelerinizi değerlendirmek açısından da önemlilik arz etmektedir.
3- Tahtada 8 adet yatay sütun bulunmaktadır. Bunlara 1-2-3-4-5-6-7-8 numaralarını veririz.
A

Yukarıdaki tahta standart bir satranç tahtasının konumunu sergilemektedir. 1. ve 2. sütuna daima beyaz taşlar dizilir. Dolayısıyla 7. ve 8. yatay sütuna siyah taşlar dizilir.
B

a b c d e f g h
Taşlar da sırası ile 2.ve 7. yatay sütuna piyonlar dizilir. Piyonların arkasındaki taşlara satranççıların tabiri ile alet ya da figür denir. Bu aletler de 1. ve 8. sütuna dizilir.

TAŞLARIN ÖNEMİ VE HAREKET KABİLİYETİ
Şah: Satrançtaki en önemli taştır. Neden derseniz; şahsız bir satranç oyunu oynanamaz. Şah ile vezir genelde karıştırılır. Şunu unutmayalım ki, şahın boyu daima vezirden uzundur. Kısa olan vezirdir. Çıplak gözle görünen boy farkı mevcuttur. Şah her yöne sadece 1 kare gidebilir.
Şah rakibin korumasız olan bütün taşlarını yer. Şah şahı yiyemez. Şah, diğer şaha, ‘şah!’ çekemez. Rakibin tehdit ettiği bir kareye gidemez. Tahtada sadece iki şah kalırsa hamle sayılmaksızın pattır. Hiç bir taşın üstünden atlayamaz.(Rok olayı hariç). Gittiği son karedeki taşı yer.
Vezir: Tahtanın en aktif taşıdır. Düz, sola, sağa, ileri, geri, çapraz; istediği kadar gider. Yani şahın özgür halidir deriz. Vezir ve şah aynı hareketleri yaparlar ama şah sadece 1 kare ilerleyebilirken, vezir istediği kadar ilerler. Vezir hiçbir taşın üstünden atlayamaz. Önünde rakip taş varsa üzerinden atlayamaz ya onu yer ya da başka boş bir kareye oynar. Gittiği son karedeki taşı yer.
Kale: Vezirden sonraki en önemli ve en aktif alet kaledir.
Sola, sağa, ileri, geri, düz bir şekilde istediği kadar hareket eder. Taşların üzerinden atlayamaz (Rok durumu hariç). Gittiği son karedeki taşı yer.
Fil: Sadece çapraz ilerler. İstediği kadar çapraz olarak ileri yada geri hareket eder. Hiçbir taşın üzerinden atlayamaz. Gittiği son karedeki taşı yer.
At: Bulunduğu kare sayılmaksızın iki kare ileri sonra ya sola ya da sağa oynar.
Kendi taşları ve rakip taşları da dahil olmak üzere bütün taşların üzerinden atlar. Gittiği son karedeki taşı yer.
Piyon: Bütün piyonlar ilk hareketinde iki kare ilerleme özelliğine sahiptirler. İster bir kare, isterse iki kare ilerleyebilirler. Daima ileri hareket eder, yerken de çapraz yerler. Sola, sağa, geri hareket etmezler. Taşların üzerinden atlayamazlar. Piyonlar son kareye ulaştığı zaman istediği taşla kendini değiştirirler. Bir tahtada birden fazla vezir isterseniz 9 tane dahi olabilir. Yada 10 tane at yada 10 tane fil olabilir. Ne kadar çok piyon son kareye ulaşırsa o kadar da çok figür (kale, at, fil, vezir) ya da alet olur tahtada. Piyon son kareye ulaşınca yeni bir şah alamaz. Ya da piyon olarak kalamaz. Mutlaka; vezir, kale, fil yada at ile oyuncu değişikliği yaparlar.
Geçerken alma: Piyonlara özel bir durum olup; 2. ve 7. yatay sütundaki piyonların iki kare çıkışı esnasında yaşanır. Bu kural normal arkadaşlar arasında ya da kahvelerde oynandığında uygulanmaz ya da bilinmez. Ama resmi turnuvalarda uygulanan bir kuraldır. Aşağıdaki üç tabloyu da inceleyelim:
Tablo-a)
tabloyu inceleyelim:
Hamle sırası siyahta olsun. Yukarıdaki tabloda d7’deki siyah piyon, çift çıkışını yapıp d5’e oynarsa; rakip olan beyaz piyon bu esnada çapraz yeme hareketi ile d6’ya oturur ve d5’e oturmuş olan piyonu yer.
Tablo-b)
Burada hamle siyahta olsun ve çift çıkışını yapsın. Rotasyona yazarken e5 diye yazılır. Sonra hamle sırası beyaza geçince beyazda geçerken alma kuralını uygulayarak isterse siyah piyonu yiyebilir. Yerse rotasyon kağıdımıza dxe6 şeklinde yazabiliriz ve beyaz d6 karesine oturur. Unutmamak lazım ki satrançta yeme zorunluluğu yoktur. Siyah çift çıkışını yaptıktan sonra hamle sırası kendine geçen beyaz geçerken alma hakkını kullanmayıp başka taş ile oynarsa artık siyahın e5’teki piyonunu bir daha geçerken alma kuralı ile yiyemez. Geçerken alma kuralı çift çıkışı yapan her piyon için uygulanır.
c)
Hamle sırası gene siyahta ve siyah e5 oynuyor. Sonra beyaz hamle sırası kendine geçince geçerken alma kuralını uygulayarak d6 karesine oturuyor ve burada fxe6 yazılır. Unutmayalım ki piyonlar çapraz yer ve sadece bir kare çapraz yerler. Dolayısı ile beyaz piyon d6 oturduğu için burada fxe6 yazılır.
Amed’den bir YDG okuru
Devam edecek